Η 15η Μαρτίου καθιερώθηκε με απόφαση του Κινήματος των Καταναλωτών το 1983 ως η Παγκόσμια Ημέρα του Καταναλωτή. Θεμέλιος λίθος στάθηκε η ομιλία του τότε Προέδρου των Η.Π.Α. John Fitzgerald Kennedy στις 15 του Μάρτη το 1962 στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής κατά την οποία αναφέρθηκε στα δικαιώματα των καταναλωτών δηλώνοντας: “…Καταναλωτές είμαστε όλοι. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη οικονομική ομάδα, η οποία επηρεάζει αλλά και επηρεάζεται σχεδόν από κάθε δημόσια ή ιδιωτική απόφαση, τη μόνη σημαίνουσα οικονομική ομάδα, η οποία δεν είναι αποτελεσματικά οργανωμένη και της οποίας οι απόψεις δεν ακούγονται…”

Το καταναλωτικό κίνημα

Δεκάδες χρόνια μετά την παραπάνω βαρυσήμαντη δήλωση του δολοφονηθέντος προέδρου Kennedy στο Κογκρέσο των Η.Π.Α. , το Παγκόσμιο Καταναλωτικό κίνημα εξελίσσεται ραγδαία και ηγείται του παγκόσμιου κοινωνικού κινήματος σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου.

Τα δικαιώματα του Καταναλωτή έχουν αναγνωρισθεί από τον Ο.Η.Ε. ως βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και έχουν θεσμοθετηθεί στις εθνικές νομοθεσίες των περισσότερων χωρών του κόσμου.

Η Διεθνής των Καταναλωτών (Consumers’ International – CI), καταξιωμένος εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Καταναλωτικού κινήματος, δίνει καθημερινές μάχες στους παγκόσμιους οργανισμούς (WTO, FAO, WHO, Codex Alimentarius), προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Καταναλωτών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Από την άλλη μεριά, η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC – Bureau Europeen des Unions de Consomateurs) συνιστά τον αξιόμαχο προπομπό του Ευρωπαϊκού Καταναλωτικού κινήματος.

Η ενιαία αγορά της ΕΕ δίνει πρόσβαση σε μια τεράστια επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών από όλη την Ευρώπη. Αξιοποιώντας πλήρως την επιλογή αυτή, οι καταναλωτές μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην τόνωση της οικονομίας. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν από τον καταναλωτή η έγκυρη πληροφόρηση και η προστασία των δικαιωμάτων του.

Για τους λόγους αυτούς η ΕΕ έχει θεσπίσει πέντε βασικά δικαιώματα που τους αφορούν:

• το δικαίωμα προστασίας της υγείας και της ασφάλειας,
• το δικαίωμα προστασίας των οικονομικών συμφερόντων,
• το δικαίωμα επανόρθωσης,
• το δικαίωμα ενημέρωσης, και
• το δικαίωμα ακρόασης.

Οι τρέχουσες προτεραιότητες καθορίζονται στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τους καταναλωτές, το οποίο έχει ως στόχο να θέσει τα συμφέροντα των καταναλωτών στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ. Ζητείται η γνώμη των ενδιαφερόμενων μερών μέσω της Ευρωπαϊκής Συμβουλευτικής Ομάδας Καταναλωτών και άλλων ομάδων εμπειρογνωμόνων.

Η ΕΕ έχει αναπτύξει επίσης πολλούς φιλικούς προς τον καταναλωτή κανόνες που συναντιούνται στην καθημερινή ζωή, για παράδειγμα όσον αφορά την ασφάλεια και την σήμανση των προϊόντων, την ασφάλεια των τροφίμων, την άδικη μεταχείριση, τον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα, τα ταξίδια, την ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες (π.χ. η κατάργηση των χρεώσεων περιαγωγής) και την ψηφιακή αγορά.

Στα ευρύτερα δικαιώματα των καταναλωτών που καλύπτονται από το δίκαιο της ΕΕ, συγκαταλέγονται η προστασία από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως οι παραπλανητικές διαφημίσεις και οι καταχρηστικές συμβατικές ρήτρες, και η απαίτηση εγγυήσεων για τους καταναλωτές, που τους επιτρέπουν να επιστρέφουν αντικείμενα ή να ακυρώνουν υπηρεσίες εντός 14 ημερών από μια διαδικτυακή ή εξ αποστάσεως αγορά. Επίσης δικαιούνται να επιστρέφουν ελαττωματικά προϊόντα ή και να απαιτούν την επισκευή τους. Η ΕΕ έχει επίσης δημιουργήσει ένα Δίκτυο Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα δικαιώματα τους και για παροχή βοήθειας για την επίλυση διαφορών στην περίπτωση διασυνοριακών συναλλαγών.

Αλήθεια τι γίνεται με το Καταναλωτικό κίνημα στη χώρα μας; Το Καταναλωτικό κίνημα αναδείχθηκε στη χώρα μας μόλις τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα. Στο διάστημα αυτό έγιναν αρκετές προσπάθειες για την ίδρυση καταναλωτικών οργανώσεων, άλλες επιτυχημένες και άλλες όχι.

ΙΝΚΑ – ΓΟΚΕ Ιστορικό

Το ΙΝΚΑ είναι η πρώτη καταναλωτική οργάνωση της χώρας. Ιδρύθηκε το 1970 και αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ομοσπονδίας ΙΝΚΑ/Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος που ιδρύθηκε το 1995 . Σήμερα αριθμεί μέλη-οργανώσεις σε όλη την Ελλάδα, αποτελώντας το μεγαλύτερο δίκτυο καταναλωτικών οργανώσεων της χώρας, και αντιπροσωπεύοντας το 65% των πολιτών-καταναλωτών που συμμετέχουν ενεργά στο Ελληνικό Καταναλωτικό Κίνημα.

Το Μάιο 2003 το ΙΝΚΑ επιλέγεται από τη Γενική Δ/νση Υγείας και Προστασίας

Καταναλωτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να υλοποιήσει το Ευρωπαϊκό Κέντρο

Καταναλωτή, κέντρο πληροφόρησης και υποστήριξης των καταναλωτών-πολιτών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικό κόμβο ενός Δικτύου 15 κέντρων σε 13 κράτη μέλη

της ΕΕ για τα έτη 2003 και 2004.

Οι κυριότερες υπηρεσίες που παρέχει το ΙΝΚΑ/ΓΟΚΕ

➢ Ενημέρωση και υποστήριξη καταναλωτών

➢ Εκπαίδευση Καταναλωτών

➢ Έντυπες και ηλεκτρονικές εκδόσεις

➢ Πολιτική Καταναλωτή

➢ Συνεργασία με επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα για θέματα προστασίας του καταναλωτή

Το φετινό μήνυμα

Για περισσότερο από έναν χρόνο η πανδημία του κορονοϊού επισκιάζει το σύνολο σχεδόν των πτυχών της κοινωνικής και οικονομικής ζωής των πολιτών, οι οποίοι είναι αναγκασμένοι να ζουν με πρωτόγνωρους περιορισμούς. Αυτή η παρατεταμένη κατάσταση έχει πλήξει καίρια την ελεύθερη λειτουργία του εμπορίου και έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις καθημερινές καταναλωτικές συνήθειες. Λόγω των αναγκαίων μέτρων για την αποτροπή της διασποράς του ιού περιορίστηκαν έως και διακόπηκαν μία σειρά από εμπορικές δραστηριότητες, όπως μεταξύ άλλων οι μεταφορές, ο τουρισμός, η εστίαση, πάσης φύσεως εκδηλώσεις, πολιτιστικές, κοινωνικές, αθλητικές και ψυχαγωγικές.

Παράλληλα, η αναστολή λειτουργίας του φυσικού λιανεμπορίου ή η λειτουργία του με σημαντικούς περιορισμούς έστρεψε τους καταναλωτές με ταχύτερο ρυθμό στη λύση των ηλεκτρονικών αγορών, προκαλώντας μία άνευ προηγουμένου αύξηση της διακίνησης εμπορευμάτων μέσω των εταιρειών ταχυμεταφορών, οι οποίες κλήθηκαν να αναλάβουν το βάρος της διακίνησης των αγαθών. Αυτό οδήγησε σε σημαντικές αρρυθμίες της προμηθευτικής αλυσίδας και σε ασυνήθιστα μεγάλες καθυστερήσεις στην παράδοση των προϊόντων. Ταυτόχρονα, η τεράστια αύξηση των εξ αποστάσεως αγορών αποτέλεσε πρόσφορο πεδίο εκμετάλλευσης από ορισμένους αμφιβόλου εντιμότητας προμηθευτές που αμαυρώνουν την καλή εικόνα του κλάδου χρησιμοποιώντας αθέμιτες εμπορικές πρακτικές εις βάρος ανυποψίαστων καταναλωτών.

Φέτος στέλνουμε το μήνυμα για μια καταναλωτική συμπεριφορά με υψηλό αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ασύμμετρη απειλή του κορονοϊού.

Οφείλουμε να πειθαρχούμε στις αποφάσεις της Πολιτείας, να ακολουθούμε τους κανόνες προσωπικής υγιεινής και τις συμβουλές των ειδικών και να επιδεικνύουμε ατομική και συλλογική ευθύνη. Να προτάσσουμε το κοινό καλό μπροστά από την προσωπική μας διευκόλυνση διότι ως κοινωνία και ως άτομα προσεγγίζουμε στα όρια μας.

Οφείλουμε να ενημερωνόμαστε αντικειμενικά και να μεταφέρουμε θετικά μηνύματα, να μην συμμετέχουμε στην πρόκληση εντυπώσεων και στην διασπορά πανικού, να στοχοπροσηλωνόμαστε στην λύση και όχι στο πρόβλημα.

Να βοηθούμε όσους δεν μπορούν να προσαρμοστούν στην δύσκολη αυτή πραγματικότητα, των ηλεκτρονικών συναλλαγών, των επιτήδειων και απατεώνων, με Αυταπάρνηση και Αγάπη προς τον Συνάνθρωπο, ειδικά τους μεγαλύτερους σε ηλικία, τους πάσχοντες και τους αναξιοπαθούντες.

Ζητούμε επιπλέον για την προστασία των ευάλωτων ομάδων καταναλωτών στην τρέχουσα δεινή οικονομική συγκυρία από τις επιβεβλημένες ουρές αναμονής:

• Να ανασταλούν όλες οι δόσεις στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων, μέχρι τη λήξη του συναγερμού. Αν ο καταναλωτής καθυστερήσει την πληρωμή της δόσης, δεν πρέπει να επιβαρυνθεί, με τόκους υπερημερίας, ούτε να χαρακτηριστεί κακός πελάτης, ούτε να υποστεί οποιαδήποτε κύρωση, για αυτήν την καθυστέρηση.
• Να απαγορευθεί η διακοπή παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και ύδρευσης, τηλεφωνικών και διαδικτυακών επικοινωνιών, σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμής των λογαριασμών.
• Άμεση ανακοίνωση της απαγόρευσης διακοπής των παραπάνω υπηρεσιών, ώστε οι καταναλωτές να σταματήσουν να περιμένουν σε ουρές εκτιθέμενοι σε κινδύνους.
• Άμεση και συνεχή απολύμανση των αυτόματων μηχανημάτων ανάληψης χρημάτων και φροντίδα των τραπεζών, ώστε να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής κατά την αναμονή, είτε εντός των καταστημάτων (κλειστοί χώροι), είτε στην αναμονή, στα αυτόματα μηχανήματα.
• Άμεσες απολυμάνσεις σε μέσα μαζικής μεταφοράς, δημόσια κτίρια και κοινόχρηστους χώρους με ευθύνη των οικείων Δήμων και Περιφερειών.
• Εύκολη και Δωρεάν πρόσβαση σε διαγνωστικές υπηρεσίες και παροχή συμβουλών και αρωγής σε νοσούντες από κορονοϊό με στόχο την αποτροπή της εξάπλωσης της επιδημίας.

Ευχόμαστε να τελειώσει γρήγορα και όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα αυτός ο συναγερμός αλλά πρέπει να αντιληφθούμε ότι είναι στο χέρι μας!